ماهیت و مبانی بیمه‌ی مسوولیت مدنی اجباری در حقوق ایران

به رغم رشد فزاینده‌ی میزان استفاده از بیمه‌های مسوولیت مدنی، اما هنوز ماهیت حقوقی این قرارداد آشکار نیست. توجیه آثار این قرارداد بر طرفین آن و اشخاص ثالث زیان‌دیده، صرفا با تکیه بر شناخت ماهیت این قرارداد ممکن خواهد بود. فاصله گرفتن از قواعد عمومی قراردادها در بیمه‌نامه‌های مسوولیت، نظیر تعهد بیمه‌گر در پرداخت خسارت به شخص ثالث زیان‌دیده حتی در صورت عمد بیمه‌گذار و سایر مواردی که با قواعد عمومی توجیه‌پذیر نمی‌باشند، همگی نشان از آن دارد که باید برای این نوع بیمه‌ها یک ماهیت مستقل در نظر گرفت. هرچند می‌توان از نظریه‌ی تعهد به نفع شخص ثالث و پرداخت خسارت منتسب به بیمه‌گذار سخن گفت اما به‌نظر می‌رسد ماهیت قرارداد بیمه‌ی مسوولیت اجباری، تضمین جبران خسارت زیان‌دیده به حکم قانون و در محدوده‌ی قرارداد بیمه باشد. ماهیت مستقلی که نه با نهاد تعهد به نفع شخص ثالث تطابق دارد و نه حفظ تعادل دارایی بیمه‌گذار. راز تشخیص این ماهیت در بررسی مبانی مسوولیت در قراردادهای بیمه‌ی مسوولیت مدنی نهفته است. در واقع اگر بپذیریم که تضمین حق، مبنای پذیرفته شده مسوولیت در حوزه‌ی مسوولیت‌های مشمول بیمه‌نامه‌ی اجباری مسوولیت مدنی می‌باشد، آن‌گاه مبتنی بر همین استدلال، ماهیت پیچیده‌ی بیمه‌ی اجباری مسوولیت مدنی توجیه می‌گردد.